Sposoby stwierdzenia nabycia spadku
Potwierdzenie praw do spadku można uzyskać na drodze postępowania sądowego poprzez złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku albo u notariusza, który sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Poniżej znajdą Państwo krótkie omówienie tych dwóch procedur.
Sądowe stwierdzenie nabycia spadku
Co do zasady sądem właściwym do stwierdzenia nabycia spadku jest sąd spadku, czyli sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Jeżeli nie da się ustalić tego miejsca na terytorium Polski, to właściwy jest sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku tych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla miasta stołecznego Warszawy.
Skuteczne uruchomienie postępowania sądowego wymaga złożenia kompletnego i prawidłowo sporządzonego wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Wniosek ten składa się z odpisami dla uczestników postępowania. Zgodnie z dyspozycją art. 669 KPC sąd obowiązany jest przeprowadzić rozprawę, na która wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi.
Sąd spadku z urzędu bada, czy spadkodawca pozostawił testament. W razie konieczności, wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament się u niej znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia. W sytuacji, gdy testament własnoręczny zaginął, to na sądzie spoczywa ciężar ustalenia – na podstawie wszelkich wchodzących w rachubę środków dowodowych – treści tego testamentu, jako przesłanki orzekania o dziedziczeniu.
Ponadto sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. Na dowód, że nie ma innych spadkobierców, sąd może odebrać od zgłaszającego się (ustalonego) spadkobiercy lub spadkobierców tzw. zapewnienie spadkowe. W zapewnieniu tym spadkobierca powinien złożyć oświadczenie co do wszystkiego, co mu jest wiadome o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi, a także o testamentach spadkodawcy. Jednak, ,,sąd nie może poprzestać na złożonym zapewnieniu i przyjąć go za dowód, że nie ma innych spadkobierców, jeżeli okaże się ono niewystarczające. Ma to miejsce np. wtedy, gdy podniesiony został fakt lub zarzut, że – poza ujawnionymi – istnieją inni spadkobiercy i powołane zostały dowody, które mogą wskazywać na prawdziwość tych twierdzeń” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2012r., sygn. akt I CSK 163/12). Zgodnie więc z przytoczonym cytatem jeżeli zapewnienie spadkowe nie zostało złożone albo w przypadku, gdy zapewnienie lub inne dowody nie zostały uznane przez sąd za wystarczające, sąd, przed wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, wzywa spadkobierców przez ogłoszenie w piśmie poczytnym na całym obszarze Polski oraz przez podanie publicznie do wiadomości w sposób przyjęty w ostatnim miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy. Następnie, po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia sąd wyznaczy kolejną rozprawę, na którą wezwie osoby, które zgłosiły się jako spadkobiercy.
W dalszej kolejności, po przeprowadzeniu rozprawy, sąd wydaje postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez spadkobierców, których prawa zostały ustalone. W postanowieniu tym wymienia się spadkodawcę, wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł oraz wysokość przypadających na nich udziałów.
Akt poświadczenia dziedziczenia
Drugim sposobem potwierdzenia dziedziczenia jest notarialny akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego. Jednakże, zgodnie z przepisami, notariusze pozbawieni zostali kompetencji wydawania aktów poświadczenia dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych, takich jak ustny, podróżny i wojskowy.
Notarialne poświadczenie ma dużą przewagę nad postępowaniem sądowym, jeśli chodzi o szybkość załatwienia sprawy, gdyż można załatwić ją praktycznie od ręki. W pierwszej kolejności należy umówić się na spotkanie z notariuszem, a następnie dostarczyć potrzebne dokumenty. Oświadczenie składane przed notariuszem zrównane jest z zapewnieniem spadkowym, w związku z czym spadkobiercy muszą działać osobiście, a nie przez swoich pełnomocników. W przypadku zaś małoletnich spadkobierców konieczna jest zgoda sądu opiekuńczego, jednak z wyłączeniem sytuacji, gdy przedstawiciele ustawowi przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Notariusz sporządza protokół dziedziczenia i akt poświadczenia dziedziczenia. W ostatniej kolejności akt ten wpisywany jest do centralnego elektronicznego Rejestru Spadkowego i w ten sposób nabiera pełnej mocy prawnej, równej prawomocnemu postanowieniu sądu.
Termin
Poświadczenie dziedziczenia, tak samo jak i stwierdzenie nabycia spadku, nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od otwarcia spadku. Jednak, aby ominąć ten termin i załatwić sprawę szybciej, spadkobiercy, mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku lub o odrzuceniu spadku.
Niniejsze omówienie sprawy z zakresu sposobów potwierdzenia dziedziczenia jest tylko ogólnym omówieniem tematu i nie stanowi porady prawnej. Mając na uwadze powyższe, należy pamiętać, że każda sprawa posiada inne okoliczności, wątki, w każdej sprawie może brać udział różna liczba spadkobierców, a także poglądy spadkobierców dotyczące spadku mogą się różnić.
Jeżeli potrzebują Państwo pomocy przy sprawach dotyczących spadków, to zapraszamy do skorzystanie z pomocy naszej Kancelarii.