Znak towarowy jest jednym z najważniejszych narzędzi ochrony marki. Pozwala odróżniać produkty lub usługi od oferty konkurencji i może zyskać wartość nie tylko rynkową, ale także prawną. Wielu przedsiębiorców umieszcza symbol ® przy nazwie firmy, logo lub nazwie produktu, chcąc pokazać, że ich oznaczenie podlega ochronie. Problem zaczyna się wtedy, gdy ta ochrona nie istnieje.
Nie każdy może swobodnie posługiwać się symbolem ®, a jego nieuprawnione użycie może skutkować grzywną, zarzutami wprowadzenia w błąd, a nawet problemami w późniejszej rejestracji znaku.
W tym artykule wyjaśniam, czym różni się znak zarejestrowany od niezarejestrowanego, kiedy można legalnie używać symbolu ®, jakie są konsekwencje jego nadużycia i jak wygląda procedura rejestracyjna w Polsce i UE.
Czym jest znak towarowy i do czego służy?
Znak towarowy to oznaczenie, które identyfikuje daną firmę, produkt lub usługę. Może mieć formę słowną (np. nazwa), graficzną (np. logo), przestrzenną (kształt produktu), dźwiękową lub nawet kolorystyczną.
Zgodnie z art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (Dz.U. 2023, poz. 1236), znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego. Warunkiem jest możliwość przedstawienia znaku w rejestrze w sposób umożliwiający jednoznaczne i precyzyjne określenie przedmiotu ochrony.
Znak towarowy chroni nazwę lub grafikę przed bezprawnym kopiowaniem, umożliwia dochodzenie roszczeń wobec podmiotów naruszających prawo oraz buduje przewagę rynkową. Zastrzeżony znak może również stanowić wartość majątkową – można go sprzedać, wnieść do spółki lub udzielić licencji.
Co oznacza symbol ® i kto może go używać?
Symbol ® pochodzi od angielskiego „registered” i oznacza, że dane oznaczenie zostało zarejestrowane jako znak towarowy w urzędzie patentowym.
Można go stosować tylko wtedy, gdy:
- znak został wpisany do rejestru UPRP, EUIPO lub WIPO,
- uprawniony otrzymał decyzję o udzieleniu prawa ochronnego,
- rejestracja jest ważna (nie wygasła, nie została unieważniona).
Symbolu ® nie można używać na podstawie samego zgłoszenia. Również korzystanie z oznaczenia „Znak zastrzeżony” czy „Trademark” w sposób sugerujący rejestrację, gdy jej nie ma, może prowadzić do odpowiedzialności.
Nieuprawnione posługiwanie się symbolem ® – przepisy i konsekwencje
Zgodnie z art. 308 Prawa własności przemysłowej:
„Kto w celu wprowadzenia do obrotu oznacza towar znakiem towarowym zawierającym wyróżnik mający wywołać przekonanie, że znak ten korzysta z ochrony, mimo że nie jest on zarejestrowany, podlega karze grzywny.”
Co to oznacza w praktyce? Jeśli przedsiębiorca używa symbolu ® przy logo lub nazwie, choć nie posiada prawa ochronnego, może zostać ukarany grzywną.
Dodatkowo konkurencja może wytoczyć powództwo cywilne o naruszenie zasad uczciwej konkurencji (na podstawie art. 10 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Dz.U. 2022 poz. 1233), zarzucając wprowadzanie konsumentów w błąd.
W przypadku działalności e-commerce, błędne oznaczenie może prowadzić również do usunięcia oferty przez platformy (np. Allegro, Amazon, Etsy), a przy sprzedaży zagranicznej – do zablokowania konta przez zagranicznych dystrybutorów.
Przykład - grzywna za fałszywe oznaczenie znaku
Firma z branży odzieżowej prowadząca sprzedaż online zaczęła umieszczać znak ® przy nazwie kolekcji ubrań, choć nie przeprowadziła rejestracji. Po zawiadomieniu przez konkurencję sprawę przeanalizował Urząd Patentowy RP, a sąd rejonowy orzekł grzywnę w wysokości 3000 zł oraz nakazał usunięcie oznaczeń ze strony internetowej i materiałów promocyjnych.
W tym przypadku przedsiębiorca nie tylko poniósł koszt finansowy, ale również musiał wymienić nakłady marketingowe, co wygenerowało dodatkowe wydatki.
Rejestracja znaku towarowego – jedyny legalny sposób na użycie ®
Aby legalnie korzystać z symbolu ®, konieczne jest uzyskanie prawa ochronnego. W Polsce rejestrację przeprowadza się w Urzędzie Patentowym RP, który prowadzi rejestr znaków krajowych. Na poziomie unijnym uprawnienia nadaje EUIPO – Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej. W skali globalnej ochronę zapewnia rejestracja międzynarodowa przez WIPO – Światową Organizację Własności Intelektualnej w ramach tzw. systemu madryckiego.
Rejestracja może obejmować znaki:
- słowne (np. „Orlen”),
- graficzne (np. charakterystyczne logo),
- złożone (np. nazwa + obraz),
- przestrzenne (np. kształt butelki Coca-Coli),
- dźwiękowe (np. sygnał dżingla telewizyjnego).
Zgłoszenie wymaga określenia towarów i usług według klasyfikacji nicejskiej. Ochrona trwa przez 10 lat z możliwością przedłużenia.
Ile kosztuje rejestracja znaku towarowego i ile to trwa?
Koszty zależą od zakresu terytorialnego i liczby klas towarowych.
Dla znaku krajowego (UPRP):
- Opłata urzędowa za zgłoszenie – 450 zł (1 klasa), każda kolejna – 120 zł,
- Opłata za publikację – 90 zł,
- Opłata za 10-letni okres ochrony – 400 zł (1 klasa), kolejne – 200 zł.
Dla znaku unijnego (EUIPO):
- Opłata podstawowa – 850 euro (1 klasa), 50 euro (2 klasa), 150 euro (3 klasa i kolejne),
- Ochrona obejmuje wszystkie kraje UE.
Czas trwania postępowania:
- Krajowe zgłoszenie: ok. 6–8 miesięcy (bez sprzeciwów),
- Zgłoszenie unijne: nawet 4–5 miesięcy, jeśli nie ma sprzeciwu i dokumentacja jest kompletna.
A co z symbolem ™ – czy można go stosować bez rejestracji?
Tak. Symbol ™ nie jest regulowany przepisami prawa i może być używany przez każdego. Informuje on jedynie o intencji traktowania oznaczenia jako znaku towarowego. Może to być przydatne np. w czasie oczekiwania na rejestrację lub dla oznaczeń, które nie spełniają warunków formalnych do ochrony.
Warto jednak pamiętać, że symbol ™ nie daje żadnej przewagi prawnej – w razie sporu trzeba udowodnić użycie i rozpoznawalność znaku na rynku.
Czy można stracić możliwość rejestracji znaku towarowego przez wcześniejsze nadużycie?
Tak. Jeżeli urząd patentowy lub sąd stwierdzi, że znak był wcześniej oznaczany symbolem ® bez podstawy prawnej, może uznać działanie przedsiębiorcy za niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Może to negatywnie wpłynąć na ocenę dobrej wiary przy zgłoszeniu i doprowadzić do odmowy rejestracji.
Jak uniknąć błędów w stosowaniu znaku towarowego i chronić swoją markę?
- Zanim umieścisz symbol ®, upewnij się, że znak jest zarejestrowany.
- W razie wątpliwości skonsultuj się z prawnikiem ds. własności intelektualnym, kancelaria prawa autorskiego Global Lex pomoże w analizie Twojej sytuacji.
- Monitoruj konkurencję – zgłaszaj nadużycia do UPRP lub EUIPO.
- Rozważ skorzystanie z usług rzecznika patentowego przy rejestracji.
- Archiwizuj dokumentację – data pierwszego użycia, materiały promocyjne, umowy licencyjne.
Symbol ® nie jest ozdobą marketingową. Użycie go bez posiadania prawa ochronnego może wiązać się z poważnymi konsekwencjami. Rejestracja znaku towarowego to jedyna droga do legalnego i skutecznego posługiwania się tym oznaczeniem.
Jeśli chcesz chronić swoją markę, działaj zgodnie z prawem. Rejestracja znaku to inwestycja – nie tylko w wizerunek, ale też w bezpieczeństwo Twojego biznesu.
📩 Potrzebujesz pomocy przy rejestracji znaku towarowego lub audytu oznaczeń w firmie? Skontaktuj się z nami – zapewniamy kompleksową obsługę prawną w zakresie ochrony marki.
Najczęściej zadawane pytania
Nie. Symbol ® można stosować dopiero po uzyskaniu prawa ochronnego – czyli po wpisie znaku do rejestru przez Urząd Patentowy RP, EUIPO lub WIPO. Samo złożenie wniosku nie daje jeszcze takiego prawa. Wcześniejsze użycie oznaczenia może zostać uznane za wykroczenie zgodnie z art. 308 Prawa własności przemysłowej.
Użycie symbolu ® bez rejestracji może skutkować karą grzywny. W niektórych przypadkach przedsiębiorca może zostać oskarżony o wprowadzanie konsumentów w błąd i naruszenie zasad uczciwej konkurencji, co otwiera drogę do roszczeń cywilnych ze strony konkurencji lub klientów.
Tak. Symbol ™ (trademark) nie wymaga rejestracji. Może być stosowany w celu wskazania, że dane oznaczenie ma charakter handlowy, ale nie jest zarejestrowanym znakiem towarowym. Nie wiąże się z nim jednak żadna formalna ochrona prawna.
Nie zawsze, ale warto to rozważyć, jeśli marka ma być wyróżnikiem na rynku. Rejestracja zapewnia prawną ochronę, ułatwia dochodzenie roszczeń i zwiększa bezpieczeństwo działalności, zwłaszcza jeśli nazwa lub logo mają unikalny charakter i są intensywnie promowane.
Nie. Symbol ® oznacza ochronę wynikającą z konkretnej rejestracji. Jeśli znak został zarejestrowany tylko w Polsce, to ochrona obejmuje wyłącznie terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Chcąc legalnie używać ® w innych krajach, należy przeprowadzić rejestrację przez EUIPO (UE) lub WIPO (międzynarodową).
