Czym jest tajemnica lekarska?

Każdy, kto kiedykolwiek interesował się wykonywaniem zawodu lekarza bądź też musiał skorzystać z jego pomocy, zwrócił pewnie uwagę na kwestię tajemnicy lekarskiej. Nie każdy jednak ma świadomość, co tak naprawdę chroni wspomniana tajemnica oraz w jakich przypadkach znajduje zastosowanie. Co ciekawe – sam wymóg zachowania tajemnicy lekarskiej wynika już wprost z przysięgi Hipokratesa, która składana jest przez lekarzy od czasów starożytnych. Znajdujemy ją w słowach: „Cokolwiek przy leczeniu albo też poza leczeniem w życiu ludzi ujrzę lub usłyszę, czego ujawnić nie można, przechowam w milczeniu”. Wspomniana przysięga stanowi oczywiście podstawę dzisiejszej etyki lekarskiej, natomiast współczesne regulacje prawne dotyczące kwestii tajemnicy są o wiele bardziej szczegółowe.

Problematyka tajemnicy lekarskiej uregulowana jest przede wszystkim w ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. W artykule 40 ust.1 wymienionej ustawy wskazano, że lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu. Zakaz ustanowiony w tym artykule sprowadza się więc do zakazu ujawniania komukolwiek informacji o stanie zdrowia pacjenta – w tym także zakaz ujawniania tych informacji rodzinie, przyjaciołom czy innym członkom personelu medycznego, którzy nie są bezpośrednio zaangażowani w udzielanie pomocy medycznej danemu pacjentowi. Co warte podkreślenia – to pacjent, jako dysponent tajemnicy, ma prawo, aby zwolnić lekarza z obowiązku jej zachowania. Jest to oczywiście dość powszechna praktyka, w szczególności gdy chory chce, aby jego najbliżsi mogli uzyskać informacje o jego stanie zdrowia czy przebiegu operacji. Warto też pamiętać, że zgody pacjenta na zwolnienie lekarza z tajemnicy nie można domniemywać, a więc musi mieć ona wyraźny charakter. Nie ma natomiast konieczności, aby zgoda pacjenta wyrażona była w formie pisemnej. Dodatkowo można ją także odwołać w każdym czasie – bez podawania uzasadnienia.

Istnieją również sytuacje, w których lekarz może zostać zwolniony z obowiązku dochowania tajemnicy. Zgodnie z art. 40 ust. 2 ustawy o zawodzie lekarza – jest on zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej między innymi w sytuacji, gdy zezwalają na to inne ustawy, gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób lub gdy pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy.

Przez inne ustawy należy rozumieć na przykład Kodeks postępowania karnego, który w art. 180 §2 stanowi, że: „osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, dorady podatkowego, lekarskiej, dziennikarskiej lub statystycznej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu”. Wobec tego warto wiedzieć, że o zwolnieniu lekarza z tajemnicy zawodowej decyduje wyłącznie sąd, a bez takiego zwolnienia lekarz nie ma prawa udzielać organom jakichkolwiek informacji objętych tajemnicą. Co za tym idzie – do czasu zwolnienia, lekarz może odmówić składania zeznań w zakresie informacji uzyskanych podczas udzielania pomocy medycznej.

Za naruszenie obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej grozić może odpowiedzialność karna, cywilna oraz także dyscyplinarna. Jeżeli chodzi o odpowiedzialność karną, to wskazać można, że zgodnie z art. 266 § 1 Kodeksu karnego: „Kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Naruszenie tajemnicy lekarskiej może również skutkować koniecznością poniesienia odpowiedzialności na gruncie prawa cywilnego. Poszkodowany pacjent ma bowiem prawo żądać od lekarza zapłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia, gdy poniesiona szkoda nie miała charakteru majątkowego.

Niezależnie od postępowania karnego lub cywilnego, lekarz, który naruszy tajemnicę zawodową, może być również ukarany na podstawie ustawy o wykonywaniu zawodu lekarza, która przewiduje cały katalog kar porządkowych – rozpoczynając od upomnienia, a kończąc na pozbawieniu prawa wykonywania zawodu.

Jak widać, zagadnienie tajemnicy lekarskiej jest złożoną kwestią, a ewentualne przypadki jej naruszenia każdorazowo wymagają szczegółowej analizy i poznania wszelkich istotnych okoliczności danej sprawy. Złożoność zagadnienia może także wymagać zaangażowania doświadczonego prawnika, a nasi pracownicy chętnie udzielą odpowiedniego wsparcia merytorycznego. Zapraszamy do kontaktu!

Masz pytania? Napisz.