Wykonanie umowy a siła wyższa i klauzula nadzwyczajnej zmiany okoliczności
W ostatnim czasie otrzymujemy wiele zapytań o możliwość rozwiązania zawartych umów ze względu na obecną sytuację w kraju związaną z epidemią koronawirusa. Pokreślenia wymaga, że stan epidemii nie oznacza możliwości automatycznego niewywiązania się z zawartego zobowiązania. W pierwszej kolejności należy więc przeanalizować dokładne brzmienie treści umowy i zawartych w niej klauzul, a następnie zestawić je z zasadami ogólnymi wynikającymi z przepisów. Poniżej postaramy wyjaśnić Państwu zasady działania podstawowych mechanizmów możliwych do wykorzystania przy trudnościach z realizacją umowy tj. powołania się na siłę wyższą oraz na nadzwyczajną zmianę okoliczności.
Siła wyższa, to pojęcie, które nie zostało zdefiniowane w przepisach. Przyjmuje się, że jest nią zewnętrzne zdarzenie, niemożliwe lub prawie niemożliwe do przewidzenia, którego skutkom nie można zapobiec. Często umowy regulują tę kwestię niezwykle obszernie. Strony mają bowiem dowolność w określeniu tego, jakie zdarzenia będą traktować jako działanie siły wyższej. Niewątpliwie epidemia koronawirusa zalicza się do tego zdarzeń wywołanych siłą wyższą, można więc z tego skorzystać o ile faktycznie to siła wyższa stanęła na drodze do niewykonania zobowiązania.
W konsekwencji powyższego jeżeli do niewykonania umowy doszło z powodu działania siły wyższej, to prowadzi to do braku odpowiedzialności za powstałą z tego tytułu szkodę. Pomiędzy siłą wyższą a szkodą, musi oczywiście zachodzić związek przyczynowy, stąd też należy argument ten stosować bardzo ostrożnie. Nie sam fakt epidemii zwalnia z wykonania zobowiązania, tylko to, jak ta epidemia faktycznie wpłynęła na możliwość realizacji umowy. Co istotne – zaistnienie siły wyższej nie zwalnia z obowiązku wykonania zobowiązania po jej ustaniu. Nie uciekniemy więc od dokończenia umowy po ustaniu epidemii, o ile oczywiście będzie to miało wciąż gospodarczy sens dla drugiej strony. Przepisy nie wskazują natomiast, jakoby wskutek działania siły wyższej automatycznie mogło dojść do wygaśnięcia umowy lub by którakolwiek ze stron zyskała dzięki temu prawo do jej natychmiastowego wypowiedzenia. Takie uregulowania mogą natomiast wynikać z treści zawartej umowy.
Kolejną konstrukcją prawną, która może mieć zastosowanie jest klauzula rebus sic stantibus uregulowana w art. 375(1) kodeksu cywilnego. Zgodnie z jej treścią jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidziały w umowie, to wówczas sąd biorąc pod uwagę interes stron i zasady współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania umowy, wysokość wzajemnych świadczeń lub nawet rozwiązać umowę. Klauzula ta zastosowanie znajduje w sytuacjach wyjątkowych, do których w naszej ocenie zaliczyć można również epidemię koronawirusa. Należy jednak zwrócić uwagę, że samo spełnienie ustawowych przesłanek nie powoduje żadnej zmiany w treści zobowiązania. Klauzulę nadzwyczajnej zmiany okoliczności stosuje sąd i to do niego należy zwrócić się ze stosownym powództwem.
Jeżeli w ostatnim czasie doświadczyli Państwo trudności związanych z wykonaniem zobowiązania lub kontrahent unika wykonania umowy ze względu na siłę wyższą lub nadzwyczajną zmianę okoliczności, to zapraszamy do kontaktu. Nasz prawnik przyjrzy się zawartej umowie i wskaże, jakie kroki mogą Państwo podjąć w celu uzyskania oczekiwanego efektu.