Prawo autorskie: co zrobić, gdy ktoś kradnie Twoje dzieło?

aparat-prawa-autorskie

W dobie dynamicznego rozwoju internetu i cyfrowych platform, problem kradzieży dzieł artystycznych staje się coraz bardziej powszechny, dotykając nie tylko twórców muzyki czy filmów, ale także fotografów, grafików, pisarzy i innych artystów. Jak reagować, gdy ktoś przywłaszczy sobie Twoje dzieło? Spróbujemy doradzić i podzielić się wiedzą na temat prawa autorskiego.

Rozpoznanie naruszenia – czyli czy rzeczywiście doszło do kradzieży?

Nie każde wykorzystanie Twojego dzieła oznacza naruszenie prawa autorskiego. W polskim prawie autorskim, które reguluje ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wyróżnia się dwie podstawowe grupy praw autorskich:

  • Osobiste prawa autorskie – niezbywalne prawa twórcy do oznaczenia autorstwa dzieła i decydowania o sposobie jego wykorzystania.
  • Majątkowe prawa autorskie – prawa dotyczące możliwości zarabiania na dziele, które mogą być przekazywane innym podmiotom.

Przed podjęciem kroków prawnych upewnij się, że jesteś autorem dzieła i posiadasz dowody na jego stworzenie, nie wyraziłeś zgody (np. w formie licencji) na jego wykorzystanie w dany sposób, a wykorzystanie Twojego dzieła przez osobę trzecią nie mieści się w ramach dozwolonego użytku (np. prawo cytatu).

Przykład naruszenia prawa autorskiego – fotograf zauważył, że jedno z jego zdjęć, opublikowane np. na Instagramie, zostało wykorzystane przez agencję reklamową w kampanii promującej ich produkty, bez jego zgody. Po weryfikacji okazało się, że fotograf nie wyraził zgody na jakąkolwiek komercyjną eksploatację fotografii, co stanowiło naruszenie jego majątkowych praw autorskich. W takich przypadkach można zastosować prawo autorskie i dochodzić swoich praw.

Udokumentowanie naruszenia praw autorskich

W dochodzeniu swoich praw niezbędne jest zebranie odpowiednich dowodów. Bez odpowiednich materiałów trudno będzie udowodnić, że doszło do naruszenia praw autorskich. Oto, co należy zrobić, gdy zajdzie taka potrzeba:

  • Zrób zrzuty ekranu – jeśli Twoje dzieło zostało opublikowane online bez Twojej zgody, wykonaj zrzuty ekranu strony internetowej, na której je znaleziono. Upewnij się, że zrzuty zawierają datę oraz pełny adres URL.
  • Zachowaj oryginały dzieła – przechowuj oryginalne pliki cyfrowe, szkice lub inne dowody świadczące o tym, że jesteś autorem danego dzieła.
  • Skorzystaj z notarialnego potwierdzenia – możesz udać się do notariusza, aby potwierdzić istnienie danego dzieła w określonym momencie, co może być przydatne w sporze sądowym.

Kontakt z naruszającym prawa

Zanim udasz się do prawnika czy też od razu skierujesz sprawę do sądu, zawsze warto spróbować rozwiązać problem polubownie. Skontaktuj się z osobą lub firmą, która naruszyła Twoje prawa, i poinformuj o zaistniałej sytuacji. Dobrym rozwiązaniem jest użycie wiadomości e-mailowej, by mieć dowód na wykonanie takiego kroku. W e-mailu warto zawrzeć opis dzieła i okoliczności naruszenia oraz żądanie zaprzestania naruszeń.

Postępowanie prawne w ochronie praw autorskich

Jeśli próby polubownego rozwiązania sporu poprzez kontakt, czy dodatkowo korzystając np. z mediacji, nie przyniosą oczekiwanego rezultatu, kolejnym krokiem powinna być konsultacja z prawnikiem specjalizującym się w prawie autorskim. Po prostu warto, aby prawnik ocenił sytuację pod kątem dostępnych dowodów, zasadności roszczeń oraz potencjalnych szans na sukces w sądzie. Pamiętaj, że dobre przygotowanie na tym etapie może znacząco zwiększyć skuteczność twoich działań.

W tego typu sprawach kluczowe jest wykazanie, że jesteś właścicielem praw autorskich do danego dzieła oraz że doszło do ich naruszenia. Dowodami mogą być m.in. umowy licencyjne, zapisy cyfrowe wskazujące na datę powstania dzieła, kopie korespondencji, a nawet świadkowie. W postępowaniu cywilnym możesz domagać się m.in.:

  1. zaprzestania naruszeń – np. usunięcia nielegalnie wykorzystanych materiałów z internetu lub wstrzymania dystrybucji naruszających twoje prawa utworów.
  2. zadośćuczynienia lub odszkodowania – w tym rekompensaty finansowej za straty poniesione w wyniku naruszenia, np. utracone korzyści z niewypłaconych honorariów.
  3. publikacji przeprosin lub oświadczenia – aby naprawić szkody wizerunkowe, szczególnie istotne w przypadku publicznego naruszenia praw.

Postępowanie w takich sprawach zazwyczaj odbywa się przed sądem rejonowym lub okręgowym, w zależności od wartości przedmiotu sporu. Warto pamiętać, że w Polsce obowiązuje zasada, iż to powód (czyli osoba składająca pozew) ponosi ciężar dowodu, co oznacza, że musisz przedstawić wystarczające i wiarygodne dowody na poparcie swoich roszczeń (pisaliśmy o tym wyżej). Decyzja o skierowaniu sprawy do sądu powinna być dobrze przemyślana. Działając stanowczo i w granicach prawa, możesz skutecznie chronić swoje dzieła i egzekwować swoje prawa autorskie.

Zapobieganie naruszeniom praw autorskich w przyszłości

Choć ochrona praw autorskich jest możliwa, lepiej zapobiegać niż leczyć. Oto kilka wskazówek w tym kontekście:

  1. Rejestruj swoje dzieła – w Polsce rejestracja nie jest obowiązkowa, ale warto rozważyć zgłoszenie dzieł w Urzędzie Patentowym jako wzór przemysłowy.
  2. Korzystaj z metadanych – dodawaj informacje o autorstwie do plików cyfrowych.
  3. Monitoruj internet – regularnie sprawdzaj, czy Twoje dzieła nie zostały wykorzystane bez zgody (korzystając z ogólnodostępnych narzędzi).

Jeśli jednak dojdzie do naruszenia praw autorskich, nie martw się, są rozwiązania, które pozwolą szybko rozwiązać problem, wystarczy tylko skorzystać z profesjonalnego wsparcia w tym zakresie.

Masz pytania?